Merkenrecht

Is jouw merk nog beschikbaar?

Gratis in controleren of je merknaam te registreren is

Artikelen over merkenrecht

Wat is merkenrecht precies?

Merkenrecht omvat alle wetten, regels en rechtspraak die bepalen wie een merk mag gebruiken en hoe het beschermd is. Kort gezegd: alleen de eigenaar mag het merk gebruiken of anderen daarvoor toestemming geven. Dit recht is een zogenaamd absoluut vermogensrecht, wat betekent dat je het kunt bezitten, overdragen of er tegenin kunt optreden bij inbreuk.

Volgens artikel 2.1 van het Benelux-verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE) vallen onder een merk onder andere namen, logo’s, vormen en verpakkingen, mits ze jouw product of dienst herkenbaar maken ten opzichte van die van een ander. Dit is cruciaal om verwarring te voorkomen én om je merk juridisch te kunnen beschermen.

Hoe vraag je merkenrecht aan?

Om jouw merk te beschermen, moet je het officieel registreren. Merkenrecht krijg je namelijk niet automatisch: je moet een zogenoemd depot doen bij een erkende merkeninstantie. Pas na succesvolle merkregistratie ontstaat jouw merkrecht, zonder inschrijving bestaat het juridisch simpelweg niet.

Er zijn drie routes om je merk te registreren:

Benelux: Geldt in Nederland, België en Luxemburg. Nederland kent géén eigen nationaal merkrecht, je registreert dus altijd op Benelux-niveau.
Europese Unie: Via een zogeheten Uniemerk krijg je bescherming in alle EU-lidstaten.
Internationaal: Voor landen buiten de EU via het Madrid-systeem (WIPO), waarbij je zelf kiest in welke landen je bescherming wilt.

De aanvraagprocedure bestaat uit zes praktische stappen:

Merkonderzoek – Met een merkonderzoek controleer je of er al gelijkende merken bestaan om conflicten te voorkomen.
Klassen bepalen – Geef aan voor welke producten/diensten je het merk wilt gebruiken (volgens de zogeheten Nice-classificatie).
Depot indienen – Je dient het merk officieel in bij de juiste instantie.
Formele en inhoudelijke toets – De instantie controleert of het merk voldoet aan alle eisen.
Oppositieperiode – Bestaande merkhouders krijgen 2 maanden om bezwaar te maken.
Registratie – Wordt er geen bezwaar gemaakt? Dan wordt je merk ingeschreven en is het 10 jaar geldig (met optie tot verlengen).

Waar is merkenrecht wettelijk geregeld?

Het merkenrecht is vastgelegd in een aantal belangrijke juridische documenten, zowel op Benelux-, EU- als internationaal niveau. In Nederland is het niet opgenomen in het Burgerlijk Wetboek, maar in het Benelux-Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE). Dit verdrag vormt de basis voor alle merkregistraties in Nederland, België en Luxemburg.

Daarnaast geldt binnen de EU de Uniemerkenverordening, die sinds 23 maart 2016 de vroegere Gemeenschapsmerkenverordening vervangt. Deze verordening maakt onderdeel uit van bredere hervormingen en harmonisatie binnen het Europese merkenrecht, zodat nationale en Europese regels beter op elkaar aansluiten.

Andere relevante juridische bronnen zijn:

Merkenrichtlijn (EU) – Richtlijnen voor de lidstaten over het nationale merkenrecht.
Overeenkomst van Nice – Internationale afspraken over classificatie van producten en diensten bij merkregistratie.
Handelsnaamwet – Regelt het onderscheid tussen handelsnamen en merken.

Deze bronnen zijn belangrijk omdat ze bepalen hoe je een merk kunt registreren, beschermen en handhaven, binnen Nederland én daarbuiten.

Waarom is merkenrecht belangrijk?

Het merkenrecht speelt een cruciale rol in de economie. Het zorgt ervoor dat consumenten producten kunnen herkennen én dat bedrijven zich kunnen onderscheiden. Merken zijn niet alleen juridische instrumenten, maar ook marketingmiddelen met economische waarde.

Een merk vervult grofweg vijf functies:

Herkomstfunctie – Geeft aan waar het product vandaan komt.
Identificatiefunctie – Maakt onderscheid tussen producten van verschillende aanbieders.
Verkoopfunctie – Stimuleert koopgedrag door herkenbaarheid.
Reclamefunctie – Ondersteunt marketing en communicatie.
Goodwillfunctie – Vertegenwoordigt opgebouwde reputatie en klantvertrouwen.

Door deze functies te beschermen via het merkenrecht, ontstaat er meer transparantie in de markt, kunnen bedrijven waarde opbouwen en worden consumenten beschermd tegen verwarring of misleiding.

Wat zijn kosten van merkenrecht?

De kosten voor merkenrecht bestaan uit twee hoofddelen:

De officiële registratietarieven van de merkeninstantie.
Kosten voor juridische begeleiding, bijvoorbeeld als je een merkengemachtigde, jurist of advocaat inschakelt voor advies, merkonderzoek of het indienen van je merk.

De exacte prijs hangt af van waar je jouw merk registreert. Houd daarnaast rekening met eventuele kosten voor oppositie, verlengingen na 10 jaar, of geschillen.

Wil je hulp bij het indienen of vooraf zekerheid over de kans van slagen? Dan kun je juridische begeleiding inschakelen. De tarieven voor het registreren van merkenrecht vind je hier.

Wat is de duur van merkrecht?

Wanneer je jouw merk registreert in de Benelux, is de bescherming juridisch gezien 10 jaar geldig vanaf de datum van depot. Dit is vastgelegd in artikel 2.9 van het Benelux-Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE):

“De inschrijving van een merk, waarvan het depot is verricht binnen het Benelux-gebied (Benelux-depot), heeft een geldigheidsduur van 10 jaren, te rekenen vanaf de datum van depot.”

Na deze periode kun je het merkenrecht steeds met 10 jaar verlengen. Het merk blijft dus in principe onbeperkt geldig, zolang je het steeds op tijd verlengt en actief gebruikt.

Wanneer moet je het merkenrecht verlengen?

Je kunt een verlenging aanvragen vanaf 6 maanden vóór de afloopdatum tot uiterlijk 6 maanden erna (dan met een boete). Doe je dit niet op tijd, dan vervalt de bescherming van het merk, en daarmee ook jouw exclusieve rechten.

Tip: Zet een herinnering in je agenda of laat een merkengemachtigde dit voor je bewaken. Zo voorkom je dat je merk per ongeluk verloopt.

Hoe gaat de procedure in zijn werk?

Om de procedure uit te leggen gaan beschrijven we stap voor stap hoe je een merk kunt vastleggen en beschermen. Van het onderzoek en het aanvragen tot het deponeren en wat je kunt doen bij inbreuk op merkenrechten. Alles begint eigenlijk met het depot.

Bron: Boombasics Intellectuele eigendom, derde druk, mr. P.A.C.E. van der Kooij

Hoe bescherm je jouw merk met het merkenrecht?

Zodra jouw merk is geregistreerd in het officiële Benelux Merkenregister (via het BOIP), ontvang je een registratiebewijs. Hiermee krijg je het exclusieve recht om het merk te gebruiken. Je kunt nu juridisch optreden tegen bedrijven of personen die jouw merk kopiëren, imiteren of anderszins misbruiken.

Na registratie mag je het ®-teken gebruiken bij je merknaam of logo. Dit is niet verplicht, maar het heeft een krachtige signaalfunctie:

Het vergroot het vertrouwen bij klanten.
Het waarschuwt concurrenten dat je juridische stappen kunt nemen bij inbreuk.

Een geregistreerd merk kun je ook:

Verkopen aan een ander bedrijf;
Verlenen via licentie, bijvoorbeeld tegen een vergoeding.

Wanneer wordt een merk geweigerd?

Niet elk merk wordt zomaar geaccepteerd. Het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP) kan een aanvraag weigeren als:

het merk te beschrijvend is (bijv. “Appel” voor appelsap),
het geen onderscheidend vermogen heeft,
of het in strijd is met de openbare orde of goede zeden.

Zorg dus dat je merk origineel, onderscheidend en juridisch toelaatbaar is.

Wat is een oppositieprocedure?

Na registratie wordt jouw merk 2 maanden openbaar gemaakt. In deze periode kan de houder van een ouder merk oppositie aantekenen, een bezwaar tegen jouw registratie.

Oppositie is mogelijk als:

het nieuwe merk identiek is aan een ouder merk voor dezelfde producten (bijv. “Ajax” voor schoonmaakmiddelen);
het verwarring kan veroorzaken bij het publiek;
of het inbreuk maakt op een algemeen bekend merk.

Als er oppositie wordt ingesteld, krijgen beide partijen 2 maanden om het geschil onderling op te lossen. Lukt dat niet, dan neemt het BOIP een beslissing: het merk kan volledig, gedeeltelijk of niet worden toegelaten.

Hoe werkt merkenrecht bescherming?

De geldigheidsduur van jouw modelregistratie hangt af van het gebied waarvoor je het registreert: Benelux, Europese Unie of internationaal. In de meeste gevallen geldt: hoe langer de bescherming duurt, hoe beter je juridisch kunt optreden tegen inbreuk.

Hoe kan je merkrecht overdragen?

Hoe draag je een merk over aan iemand anders?

Het overdragen van een merk is relatief eenvoudig, maar moet wél aan een aantal juridische eisen voldoen. Je kunt een merk overdragen:

Om niet (kosteloos), bijvoorbeeld binnen een familiebedrijf;
Na verkoop, als onderdeel van een bedrijfsovername of merkdeal.

De overdracht moet altijd schriftelijk worden vastgelegd in een akte die door beide partijen is ondertekend. Hierin moet duidelijk staan welk merk wordt overgedragen en voor welk grondgebied.

Belangrijk: een merk kan alleen volledig worden overgedragen voor het gebied waarvoor het geldt.

Bijvoorbeeld: heb je een Benelux-merk, dan mag je dat niet alleen voor Nederland overdragen. Als je dat toch probeert, is de overeenkomst juridisch ongeldig (nietig).

Kan een merk worden overgedragen zonder het bedrijf?

Ja, dat kan. Volgens artikel 2.31 van het BVIE hoeft het merk niet samen met het bedrijf te worden overgedragen. Je mag dus jouw merk verkopen of schenken, zonder het hele bedrijf over te dragen.

Is gedeeltelijke overdracht mogelijk?

Ja, dat kan via zogenaamde klassenoverdracht.

Heb je jouw merk geregistreerd voor meerdere product- of dienstklassen (bijv. kleding, cosmetica, accessoires), dan kun je één of meerdere van die klassen afzonderlijk overdragen aan een andere partij.

Praktisch voorbeeld: Je bezit een merk dat geregistreerd is voor zowel schoenen als parfum. Je kunt ervoor kiezen om alleen de parfummerkenrechten aan een andere partij over te dragen.

Wat is een merklicentie en hoe werkt het?

Je hoeft een merk niet altijd over te dragen. Je kunt er ook voor kiezen om het in licentie te geven via een licentieovereenkomst. Het verschil? Bij overdracht verlies je het eigendom, terwijl je bij een licentie eigenaar van het merk blijft.

Een licentie hoeft niet exclusief te zijn. Je kunt dus meerdere partijen toestemming geven om jouw merk te gebruiken, bijvoorbeeld in verschillende landen (Nederland, Duitsland, etc.).

Licenties zijn vormvrij, maar voor juridische handhaving is registratie in het Merkenregister sterk aan te raden. Alleen dan kan de licentienemer bij inbreuk:

zelfstandig optreden tegen de inbreukmaker (mits dit in de overeenkomst is vastgelegd)
beslag laten leggen op inbreukmakende producten of diensten.

Wat kun je doen bij schending van jouw merkrecht?

Als iemand zonder toestemming jouw merk gebruikt, spreek je van inbreuk op merkenrecht. Dit is een vorm van onrechtmatige daad. Als eigenaar heb je verschillende juridische mogelijkheden om deze inbreuk te stoppen.

1. Starten met een sommatiebrief

In veel gevallen is een formele juridische brief (sommatiebrief) voldoende om een inbreukmaker tot actie te dwingen. Hierin sommeer je de tegenpartij om het gebruik van jouw merk onmiddellijk te staken. Dit is vaak de snelste en goedkoopste manier van handhaving, zonder direct naar de rechter te stappen of een advocaat in te schakelen.

2. Kort geding als spoedmaatregel

Lukt het niet om de kwestie onderling op te lossen, dan kun je via de rechter een kort geding starten. Dit is een versnelde procedure bij de voorzieningenrechter om een voorlopige maatregel af te dwingen, zoals het direct stoppen van gebruik van jouw merk. Je moet dan wel kunnen aantonen dat je een spoedeisend belang hebt, wat meestal het geval is bij merkinbreuk.

3. Bodemprocedure bij langdurige geschillen

Als het geschil zich niet leent voor een kort geding of er een definitieve uitspraak nodig is, kun je een bodemprocedure starten. Dit is een inhoudelijke rechtszaak waarin het eigendomsrecht en de inbreuk uitvoerig worden beoordeeld.

Wat kost een juridische procedure?

De kosten kunnen sterk variëren:

Een kort geding kost gemiddeld € 5.000,-.
Een bodemprocedure kan oplopen tot € 20.000 à € 25.000,-.

In intellectuele eigendomszaken geldt dat de verliezende partij meestal de proceskosten moet vergoeden. Deze vergoeding is echter gebaseerd op indicatietarieven, vastgesteld door de Rechtspraak en de Orde van Advocaten. Dit betekent dat je vaak alsnog (een deel van) je eigen kosten moet dragen.

Tips voor goede handhaving

Controleer vooraf of er al conflicterende merken bestaan voordat je jouw merk registreert.
Registreer je merk correct en volledig, zodat je het rechtmatig kunt handhaven.
Zorg voor een goede dossiervorming, zoals bewijs van eerste gebruik en communicatie met inbreukmakers.

Een goed geregistreerd merk en een sterke juridische strategie vergroten je kans op succesvolle handhaving, zowel buiten als binnen de rechtszaal.

Bekende merkenrecht zaken

Er zijn veel bekende merkrechtzaken die illustreren wat wel en niet wordt toegestaan:

De vorm van een Wokkel werd als merk erkend.
De kleur oranje van Libertel en het groen van KPN zijn bekende voorbeelden van kleurmerken.
Zelfs de melodie van Für Elise is in sommige contexten geregistreerd als klankmerk.

Tegenover deze voorbeelden staan merken die te beschrijvend zijn, zoals “FitnessWorld”. Zulke namen bieden weinig bescherming, omdat ze algemeen zijn en geen onderscheidend vermogen hebben. Merken die fantasierijk of niet-descriptief zijn, geven de sterkste bescherming.