Vormmerk

Een vormmerk is een manier om de vorm als merk te beschermen. Dat klinkt logisch, maar hiervoor moet wel aan bepaalde eisen worden voldaan.

Anders dan een beeldmerk of woordmerk, is een vormmerk namelijk niet zomaar te verkrijgen.

Er komt meer bij kijken dan een simpele beschikbaarheidscheck of vergelijking met andere vormen. Wij leggen je graag uit hoe een merkengemachtigde je kan helpen om bescherming te realiseren door jouw vormmerken te registreren.

Wat is de definitie van vormmerk?

Een definitie van een vormmerk is dat het een onderscheidingsteken is waarbij de vorm van een product bescherming geniet. Als we het oordeel van de Hoge Raad uit het Wokkel-arrest in 1983 citeren is de betekenis van een vormmerk als volgt: “een als merk gedeponeerde vorm die (niet vanwege esthetische fraaiheid of oorspronkelijkheid doch) slechts vanwege zijn bekendheid de handelswaarde van een waar verhoogt, is niet een vorm die de wezenlijke waarde van de waar beïnvloedt, en komt dus voor merkenrechtelijke bescherming in aanmerking”.

Een vormmerk met woordelementen is ook mogelijk en bestaat uit een afbeelding die een 3D vorm combineert met tekst.

Hierbij is een interessant detail dat 99 procent van de merkregistraties beeldmerken en woordmerken zijn en maar in sommige gevallen een vormmerk de manier is om bescherming te realiseren.

Wat is onderscheidend vermogen bij vormmerken?

Als individuele merken kunnen benamingen, tekeningen, afdrukken, stempels, letters, cijfers, vormen van waren of verpakkingen en alle andere voor grafische voorstelling vatbare tekens die dienen om de waren of diensten van een onderneming te onderscheiden worden geregistreerd.

Maar dan moet de merkregistratie wel aan bepaalde eisen voldoen. Voor vormmerken is daarbij belangrijk dat tekens die uitsluitend bestaan uit een vorm die door de aard van de waar wordt bepaald, die een wezenlijke waarde geeft aan de waar of die noodzakelijk is om een technische uitkomst te verkrijgen niet als merk kunnen worden beschouwd.

Daarnaast kan een vorm niet als merk worden geregistreerd als het onderscheidend vermogen mist of als een merk uitsluitend bestaat uit tekens of benamingen die in de handel kunnen dienen tot aanduiding van een soort, hoedanigheid, hoeveelheid, bestemming, waarde, plaats van herkomst of het tijdstip van vervaardiging van de waren of verrichting van de dienst of andere kenmerken van de waren of diensten.

Wat is wezenlijke waarde bij vormmerken?

Zoals hierboven gezegd is bij vormmerken belangrijk dat tekens die uitsluitend bestaan uit een vorm die door de aard van de waar wordt bepaald, die een wezenlijke waarde geeft aan de waar of die noodzakelijk is om een technische uitkomst te verkrijgen niet als merk kunnen worden beschouwd.

Dit speelde ook bij Lego en in het arrest Hauck/Stokke. Stokke is een bedrijf dat sinds 1972 de inmens bekende Tripp Trapp stoel maakt. Inmiddels zijn ruim tien miljoen Tripp Trapp stoelen van Stokke verkocht. En waar bedrijven succesvol zijn, zullen imitaties op de markt komen. Dit gebeurt bij de Lamzac en dus ook bij Stokke. Verschil met Lamzac is dat het bij de Stokke kinderstoel gaat om een vormmerk.

Omdat auteursrecht beperkt houdbaar is, wil Stokke ook de vorm van de stoel vastleggen als vormmerk en daarmee langer en beter bescherming tegen imitaties genieten. Een vormmerk kun je in principe oneindig verlengen en auteursrecht vervalt na een bepaalde periode. Hauck maakt namelijk ook een kinderstoel die erg veel lijkt op die van Stokke.

In Nederland mag Hauck haar kinderstoel dan ook niet verkopen. Stokke stelt dat mensen door de vorm van de stoel meteen het merk herkennen en dat het daarom als vormmerk te beschermen is. Maar een stoel is een stoel. Dat kun je niet beschermen, toch? Net als dat niet kan met een deur of een raam zou je zeggen.

Deuren en ramen hebben hun vorm door de toepassing waarin ze worden gebruikt en kunnen dus geen vormmerken zijn. En zo lijkt de Hoge Raad ook te oordelen omtrent de Stokke stoel. Zo heeft Lego geen vormrecht kunnen verkrijgen op de legosteentjes, omdat het een bouwsteen is en daarom dus de vorm heeft die logischerwijs noodzakelijk kan zijn voor de toepassing waarvoor het wordt gebruikt.

Hoe krijg je vormmerk bescherming?

Je kunt een vorm dus goed beschermen, maar hierbij moeten we letten op drie beperkingen. Dit noemen we de vormexceptie. Een vorm kan niet worden beschermd als:

1. die door de aard van de waar bepaald wordt
2. die noodzakelijk is om een technische uitkomst te verkrijgen
3. die een wezenlijke waarde aan de waar geeft.

Zo kunnen de eerder genoemde ramen en deuren geen bescherming genieten, maar kan een eierdoos of scheermes dat bijvoorbeeld ook niet. Als dat wel zou kunnen, dan zou de technologische ontwikkeling worden beperkt of kan iemand het alleenrecht krijgen op het maken van een eierdoos. Bedenk je op wat voor manier ook een geheel nieuwe manier om eieren op te bergen, dan zou dit wellicht via een patent te beschermen zijn.

Voorbeeld van vormmerken

Er zijn legio voorbeelden van vormerken. Van vormmerken die geweigerd zijn tot een vormmerk dat beschermd is. Zo is het vormmerk van Wokkels chips beschermd en is ook het Coca Cola flesje een vormmerk, maar kon KitKat haar reepjes niet als vorm beschermen.

Hoe kun je vormmerken registreren?

Duidelijk is dat een vormmerk niet makkelijk te registreren is. Althans, niet zo eenvoudig als een beeldmerk of woordmerk. Daarom is meer onderzoek nodig als je een vormmerk wilt vastleggen. De merkengemachtigden van ons merkenbureau helpen je graag om te bekijken of jouw vormmerk te beschermen en te registreren is.