Categorieën bekijken

Wat valt er onder het auteursrecht?

4 min leestijd

Inhoudsopgave

Het auteursrecht beschermt originele creatieve werken die een persoonlijk karakter hebben en waarneembaar zijn. Hieronder vallen literaire werken (boeken, artikelen), muzikale composities, kunstwerken, foto’s, films, software, databases en andere creatieve uitingen met een origineel karakter. Het auteursrecht ontstaat automatisch op het moment van creatie, zonder registratie. De bescherming geldt in Nederland en Europa gedurende het leven van de maker plus 70 jaar na diens overlijden. Feitelijke informatie, ideeën en concepten op zichzelf vallen niet onder deze bescherming.

Wat valt er onder het auteursrecht? #

Het auteursrecht is een juridische beschermingsvorm die automatisch ontstaat voor originele werken en creatieve uitingen. Het doel van auteursrecht is om makers te beschermen en hen de exclusieve rechten te geven over het gebruik van hun creaties.

Deze bescherming ontstaat zonder enige formaliteit op het moment dat je iets creëert. Je hoeft je werk niet te registreren of een copyright-symbool (©) te plaatsen om beschermd te zijn. Het auteursrecht geeft je als maker de zeggenschap over hoe je werk wordt gebruikt, gekopieerd, verspreid, bewerkt of in het openbaar wordt getoond.

De bescherming die het auteursrecht biedt, zorgt ervoor dat anderen niet zomaar met jouw creaties aan de haal kunnen gaan. Dit stimuleert creativiteit en innovatie in de samenleving, omdat makers weten dat hun inspanningen worden beschermd.

Welke creatieve werken worden beschermd door het auteursrecht? #

Het auteursrecht beschermt een breed scala aan creatieve werken met een persoonlijk karakter. De lijst is niet uitputtend, omdat nieuwe vormen van expressie blijven ontstaan. Hier vallen onder:

  • Literaire werken: boeken, artikelen, blogs, gedichten, liedteksten
  • Muzikale composities: melodieën, arrangementen, songteksten
  • Beeldende kunst: schilderijen, tekeningen, sculpturen
  • Fotografische werken: artistieke en documentaire foto’s
  • Audiovisuele producties: films, documentaires, videogames
  • Software en computerprogramma’s: broncode, interfaces
  • Architectonische werken: unieke gebouwontwerpen
  • Toegepaste kunst: meubelontwerpen, sieraden, mode
  • Databases met een originele selectie of rangschikking

Het is belangrijk om te begrijpen dat het niet de achterliggende ideeën zijn die beschermd worden, maar de concrete uitdrukking ervan. Zo is niet het concept van een liefdesverhaal beschermd, maar wel de specifieke manier waarop jij dit verhaal hebt geschreven.

Wanneer is iets auteursrechtelijk beschermd? #

Een werk is auteursrechtelijk beschermd zodra het aan drie basisvereisten voldoet: het moet origineel zijn, een persoonlijk karakter hebben en waarneembaar zijn.

Originaliteit betekent dat het werk een eigen, oorspronkelijk karakter moet hebben en het persoonlijke stempel van de maker moet dragen. Het hoeft niet revolutionair of uniek te zijn, maar moet wel verder gaan dan het louter kopiëren van bestaand werk of het volgen van standaardmethoden.

Het persoonlijke karakter verwijst naar de creatieve keuzes die de maker heeft gemaakt. Deze keuzes moeten de persoonlijke visie of expressie van de maker weerspiegelen.

Waarneembaarheid houdt in dat het werk op de een of andere manier zintuiglijk waarneembaar moet zijn. Een idee dat alleen in je hoofd bestaat, is niet beschermd; pas wanneer je het op papier zet, opneemt, programmeert of anderszins vastlegt, ontstaat er auteursrechtelijke bescherming.

Belangrijk om te weten: je hoeft je werk niet te registreren of aan te melden. Het auteursrecht ontstaat automatisch op het moment van creatie.

Wat valt niet onder het auteursrecht? #

Niet alle informatie of creaties vallen onder het auteursrecht. De belangrijkste uitzonderingen zijn:

  • Feitelijke informatie: historische data, wetenschappelijke feiten, nieuwsfeiten
  • Ideeën, concepten en methoden op zichzelf
  • Werken waarvan de beschermingstermijn is verlopen (publiek domein)
  • Officiële overheidspublicaties: wetten, rechterlijke uitspraken
  • Titels, slogans en namen (deze kunnen eventueel wel merkenrechtelijk beschermd worden)
  • Stijlen, technieken en genres op zichzelf

Een voorbeeld: het feit dat Amsterdam de hoofdstad van Nederland is, kan niet auteursrechtelijk beschermd worden. Maar een originele, creatieve beschrijving van Amsterdam in een reisgids wel.

Ook belangrijk: als je werk wel auteursrechtelijk beschermd is, zijn er nog steeds wettelijke uitzonderingen (beperkingen) op het auteursrecht, zoals het citaatrecht en het gebruik voor onderwijs- of onderzoeksdoeleinden.

Hoe lang duurt auteursrechtelijke bescherming? #

In Nederland en de rest van de Europese Unie duurt de auteursrechtelijke bescherming gedurende het leven van de maker plus 70 jaar na diens overlijden. Bij werken met meerdere makers geldt de 70-jarentermijn vanaf het overlijden van de langstlevende maker.

Voor sommige categorieën werken gelden afwijkende regels. Bij anonieme werken of werken gepubliceerd onder pseudoniem waarvan de maker niet bekend is, duurt de bescherming 70 jaar vanaf de eerste publicatie. Bij films wordt gerekend vanaf het overlijden van de laatst overlevende van de hoofdregisseur, scenarioschrijver, dialoogschrijver en componist van de filmmuziek.

Wanneer de beschermingstermijn afloopt, valt het werk in het publieke domein. Dit betekent dat iedereen het werk vrijelijk mag gebruiken, kopiëren, bewerken en verspreiden zonder toestemming te vragen of vergoedingen te betalen. Zo zijn de werken van Vincent van Gogh, die in 1890 overleed, sinds 1960 in het publieke domein.

Wat zijn de rechten van een auteursrechthebbende? #

Als maker of rechthebbende heb je exclusieve rechten over je werk. Deze zijn onder te verdelen in exploitatierechten (economische rechten) en persoonlijkheidsrechten (morele rechten).

De belangrijkste exploitatierechten zijn:

  • Reproductierecht: het recht om kopieën van het werk te maken
  • Distributierecht: het recht om het werk te verspreiden
  • Openbaarmakingsrecht: het recht om het werk publiekelijk te tonen of uit te voeren
  • Adaptierecht: het recht om bewerkingen of vertalingen van het werk te maken

De persoonlijkheidsrechten omvatten:

  • Het recht op naamsvermelding
  • Het recht om je te verzetten tegen wijzigingen die je eer of reputatie kunnen schaden
  • Het recht je te verzetten tegen verminking of andere aantasting van het werk

Je kunt als rechthebbende toestemming geven aan anderen om je werk te gebruiken, bijvoorbeeld door licenties te verstrekken of rechten over te dragen. Bij overdracht van exploitatierechten blijven persoonlijkheidsrechten altijd bij de oorspronkelijke maker.

Belangrijkste punten om te onthouden over auteursrecht #

Bij het werken met creatieve uitingen is het belangrijk om deze kernpunten over auteursrecht te onthouden:

  • Auteursrecht ontstaat automatisch; registratie is niet nodig
  • De bescherming geldt voor originele, waarneembare werken met een persoonlijk karakter
  • De beschermingsduur is het leven van de maker plus 70 jaar
  • Ideeën en feiten op zichzelf zijn niet beschermd, alleen de concrete uitwerking ervan
  • Als maker heb je zowel economische als persoonlijkheidsrechten
  • Voor gebruik van andermans werk heb je in principe vooraf toestemming nodig

Het auteursrecht is een waardevol instrument voor creatieve professionals en bedrijven. Het biedt bescherming tegen ongeoorloofd gebruik van je werk, maar kent ook grenzen en beperkingen die de balans tussen de belangen van makers en de samenleving bewaken.

Voor specifieke vragen over de bescherming van jouw creatieve werken of het gebruik van werken van anderen, is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Voel je vrij om contact met ons op te nemen voor persoonlijk advies over jouw situatie.

Related Articles #